ŁEKNO - Sensacyjne odkrycie naukowców

Nie Giecz, nie Ostrów Lednicki, nie Gniezno, a Łekno był pierwszym polskim grodem. Osada koło Wągrowca powstała w VII wieku, rozbudowana został w wieku VIII. Nie ma więc wątpliwości, że jest najstarszym znanym dotychczas grodem na ziemiach polskich. – To chyba największa sensacja archeologiczna tego roku w Polsce – twierdzi prof.Andrzej M. Wyrwa, badający Łekno od 26 lat.

Zaczęło się w 1982 roku od poszukiwań cysterskiego klasztoru, o którym wspominała bulla papieża Inno-centego II w roku 1136. Badania przeszły jednak najśmielsze oczekiwania archeologów. Każdy sezon przynosił niezwykłe odkrycia. Dotychczas największą sensacją było odnalezienie reliktów rotundy wzniesionej – jak wykazały badania zaprawy gipsowej metodą C14 na przełomie X i XI wieku, prawdopodobnie między 995 a 1003 rokiem. Była ona jedną z pierwszych na ziemiach polskich – obok Giecza i Ostrowa Lednickiego – trzecim takim obiektem w Wielkopolsce. Archeolodzy odsłonili także cysterski kościół – oratorium z połowy XII wieku, które na początku XIII wieku rozbudowane zostało w pełnoplanowy kościół halowy, relikty zabudowań klasztornych, a także relikty wcześniejszego osadnictwa. Okazało się bowiem, że zanim na te ziemie przybyli cystersi i wznieśli tam swój klasztor, w miejscu tym od połowy X do połowy XII wieku istniał gród państwowy, a przed nim był jeszcze gród plemienny.
– Dziś wiemy już na pewno, że pierwszy gród w tym miejscu powstał w trzeciej ćwierci VII wieku – tak wykazały badania metodą C14 wielu próbek pobranych z dolnej części wałów otaczających łekneński gród – mówi prof. Andrzej M.Wyrwa kierujący Ekspedycją Archeologiczną Łekno Instytutu Historii UAM. – Od zewnątrz gród zabezpieczony był kamiennym płaszczem. Gdy go sto lat później rozbudowywano, otoczono go kolejnym. Przy tym drugim wale drewno zachowało się w dobrym stanie, więc obok badań C14, zleciliśmy też badania dendrochronologiczne, które przeprowadził profesor Tomasz Ważny. Obie metody potwierdziły rozbudowę i naprawę grodu w ostatniej ćwierci wieku VIII. W pierwszej połowie wieku X gród został spalony, ale odbudowano go, przystosowując do potrzeb tworzącego się państwa Piastów.
– Taką chronologię użytkowania grodu w Łeknie – od VII do XII wieku – potwierdza też znaleziona tu ceramika. Z całą pewnością możemy dziś więc powiedzieć, że Łekno to obecnie najstarszy z datowanych wczesnośredniowiecznych grodów na ziemiach polskich, który można wiązać z osadnictwem słowiańskim – dodaje profesor Wyrwa. – W kontekście innych odkryć na terenie tutejszego kompleksu osadniczego, a więc rotundy – jednego z najwcześniejszych obiektów architektury sakralnej oraz najstarszego opactwa cysterskiego w Polsce, Łekno jawi się jednym z najznamienitszych miejsc na mapie kulturowej wczesnego średniowiecza.
W tym roku, badania w Łeknie ze względów finansowych i organizacyjnych przerwano. Nietknięty przez archeologów pozostał teren podgrodzia, na którym też można się spodziewać ważnych odkryć. „Na otarcie łez” sezon badawczy zakończył się znalezieniem skarbu, choć nie znajdował się on na terenie wykopalisk. To ponad 300 elementów – monet niemieckich, czeskich, skandynawskich, dirhemów arabskich, srebrnych ozdób, a także srebrnych placków, drutów oraz odważni-ków monetarnych. Wszystkie pochodzą z lat 90. X wieku i pierwszych lat wieku XI. Jakie jeszcze tajemnice kryje w sobie Łekno? Bez dalszych badań nie będzie można ich odkryć.