Obchody rocznicy 20 Października w Śremie. Pamięć o zamordowanych Synach Ziemi Śremskiej wciąż żywa w ludzkiej pamięci

20 października 1939 roku. To był piątek. Wtedy właśnie zapisała się jedna z najtragiczniejszych kart historii Śremu. To waśnie tego dnia na rynku, przed ratuszem, pod prowizorycznie ustawionym kulochwytem rozstrzelano 19. Synów Ziemi Śremskiej. Pamięć o nich nie zginęła. Jest wciąż żywa. Co roku mieszkańcy Śremu zbierają się, aby wspomnieć wydarzenie z 1939 roku i kultywują pamięć o tragicznych wydarzeniach w dziejach miasta po to, żeby nie powtórzyły się już nigdy więcej.

Tegoroczne obchody 83. rocznicy egzekucji na Synach Ziemi Śremskiej, która miała miejsce 20 października 1939 roku, rozpoczęła się tradycyjnie od mszy świętej oraz modlitwy nad mogiłą, gdzie rozstrzelani zostali pochowani. Dalsze uroczystości odbyły się na śremskim rynku. Tam zebranych przeprowadziła śremska Orkiestra Dęta Towarzystwa im. Mariana Zielińskiego, a w kolumnie maszerowali m.in.: kompania reprezentacyjna śremskiej jednostki wojskowej, harcerze, poczty sztandarowe oraz przedstawicie władz samorządowych i różnych lokalnych środowisk. Udział w uroczystościach z pewnością wzięli również członkowie rodzin zamordowanych na śremskim rynku przeszło 80 lat temu mężczyzn.

To, co zdarzyło się 20 października 1939 roku na śremskim rynku, było szokiem dla tutejszych mieszkańców. Ktoś może umniejszać ten fakt, twierdząc, że to było normą w czasie II wojny światowej, że ginęli cywile i to w setkach tysięcy. Jednak w 1939 roku to był początek światowego konfliktu i tutejsza ludność cywilna nie zaznała jeszcze tak wielkiego okrucieństwa

- zwrócił się do przybyłych na śremski rynek, noszący dziś nazwę placu 20 Października, Radosław Franczak, historyk z Muzeum Śremskiego.

Można też zarzucić, że przecież wielu mężczyzn (świadków wydarzeń na śremskim rynku) było na pierwszej wojnie światowej, jak i walczyło we wrześniu 1939 roku. Widzieli śmierć. Tak. Nie widzieli jednak rozstrzeliwania cywilów, swoich sąsiadów, braci, synów czy ojca. Nawet gdy żołnierz ginął na wojnie, to rodzina tego nie widziała. Często bliscy w takich przypadkach mówili "poszedł i już nie wrócił"...

- dodał historyk i nawiązał do szoku wielu z nas, kiedy 24 lutego wybuchła wojna w Ukrainie. Jak zauważył, wybuch konfliktu za naszą wschodnią granicą nie dotyczył nas bezpośrednio i toczył się setki kilometrów od Śremu, a podczas egzekucji na śremskim rynku, która miała miejsce 20 października 1939 roku mieszkańcy stali zaledwie kilkadziesiąt metrów od rozstrzeliwanych.

Co ważne i warte podkreślenia, to jak zauważył Radosław Franczak, zebrani na śremskim rynku w kolejną rocznicę tych tragicznych wydarzeń w historii miasta "my jesteśmy tu po to, by pamiętać, czym jest wojna".

Po wystąpieniu Radosława Franczaka głos zabrał burmistrz Śremu Adam Lewandowski, który tak jak i w ubiegłych latach skupił się na przypomnieniu jednej osoby z 19. zamordowanych w 1939 roku. Tym razem wspominany był Walenty Szeller, który urodził się w 1897 roku i pochodził z gminy Książ Wielkopolski, z Kiełczynka. Mężczyzna był zastępcą inspektora szkolnego w Starostwie Powiatowym w Śremie.

Burmistrz Śremu zwracając się do mieszkańców, podzielił się z nimi również bardzo osobistą refleksją dotyczącą faktu, że zanim 19. Synów Ziemi Śremskiej zostało rozstrzelanych, w ratuszu odbyła się "rozprawa", gdzie sądzono wcześniej aresztowanych w grupach po pięć osób.

Często jak przechodzę przez archiwum ratusza, to wyobrażam sobie, jak wyglądało to posiedzenie, w cudzysłowie mówiąc sądu, który decydował o tym kto ma iść na śmierć, a kto jeszcze będzie cieszył się życiem. Jakie były motywacje takiego postępowania. I trudno sobie wyobrazić, że wszyscy to przyjmowali jako rzecz normalną. Tak nie było...

- powiedział burmistrz Adam Lewandowski. Po jego wystąpieniu przyszedł czas na apel poległych oraz salwę honorową, a także na złożenie kwiatów oraz zniczy przez przybyłe delegacje i mieszkańców biorących udział w uroczystościach upamiętniających tamte tragiczne wydarzenia.

• Józef Adamski (lat 52) – stolarz
• Jan Berełkowski (lat 56) – kupiec
• Stanisław Czorek (lat 40) – nauczyciel
• Hieronim Dąbrowski (lat 47) – adwokat
• Marian Ernst (lat 31) – kupiec
• Zygmunt Grąbczewski (lat 44) – ziemianin z Gaju
• Karol Sylwester Janusz (lat 54) – notariusz
• Edward Kaczmarek (lat 31) – technik budowlany
• Ignacy Król (lat 43) – rolnik
• Leon Laudowicz (lat 58) – dyrektor majątku Nochowo
• Franciszek Malinowski (lat 54) – fabrykant
• Seweryn Matuszewski (lat 60) – lekarz
• Leon Meller (lat 33) – inspektor
• Antoni Muślewski (lat 53) – młynarz
• Władysław Nowak (lat 46) – wójt gminy Śrem
• Wojciech Pawłowski (lat 70) – rolnik
• ks. Antoni Rzadki (lat 42) – prefekt gimnazjum w Rogoźnie i Śremie
• Walenty Szeller (Scheller) (lat 42) – urzędnik
• Witold Staniewski (lat 38) – sędzia